مقدمه:

تلویزیون یکی از موثر ترین رسانه ها در عصر جدید است.جعبه جادو دارای توانایی میخکوب کردن مخاطبان در روبروی خود و ارائه محتوا بی وقفه است.از نگاه علمای علم ارتباطات ،تلویزیون به  عنوان عضوی از خانواده های امروزی تبدیل شده است. در ایران نیز با توجه به دولتی بودن تلویزیون و  عدم وجود رقیب،استفاده از تلویزیون به ابزار مناسبی برای اطلاع رسانی به آحاد جامعه مبدل شده است.تلویزیون نقش اساسی در انتخاباتهای جهانی نیز یافته است.فیلمهای تبلیغاتی،مناظره ها،گفتگوها و اخبار از طریق تلویزیون در تیراژی بسیار گسترده تر از پوسترها،بروشورها،بیلبوردها و گفتگوهای رودرو و سخنرانی ها  به مخاطبان می رسند و  طیف گسترده تری از مخاطبان را درگیر می کنند.با توجه به گستره مخاطبان وقدرت تاثیر گذاری این رسانه نامزدها حساب جداگانه ای برای آن باز کرده اند.مخاطبان نیز با اشتیاق و حرارت، پی گیری محتوای این برنامه ها را در دستور کار خود دارند.

باید توجه داشته باشید متن سخنرانی ها و سخنان نیز فی البداهه نبوده بلکه تیم تبلیغاتی و رسانه ای هر نامزد،فراخور نقاط ضعف و قوت  به طراحی متن و پیام،حالت صورت و لباس،فراز و فرودهای سخن و مطالب مورد بحث اقدام می کنند.اثر گذاری این برنامه ها به هدف گذاری صحیح تیم تبلیغاتی و قابلیت فردی نامزد برای اجرای طرحهای تبلیغاتی بستگی دارد.ما در این نوشتار به تحلیل اهداف و روشهای وصول به این اهداف دو نامزد انتخابات که فعلا در نظر سنجی تبیان وسایر نظرسنجی ها دارای اقبال بیشتری هستند می پردازیم و سخنرانی 30 دقیقه ای در سیمای آنها و سپس مستند 30 دقیقه تولیدی او را مورد تحلیل قرار می دهیم:

الف)سخنان ضبط شده 30 دقیقه ای پخش شده از شبکه 1دکتر محمود احمدی نژاد:

تصویر ظاهری که از دکتر احمدی نژاد در این سخنان ارائه شد دارای تفاوتهایی با موارد مشابه در سال 1384 بود.او ترجیح داد از لباس رسمی کت و شلوار به جای کاپشن معروف خود استفاده کند.نکته قابل توجه دیگر این بود که آقای احمدی نژاد نوشته‌هایی نیز به همراه داشت که هر از چندگاهی از آن‌ها برای ادامه نطقش کمک می‌گرفت.این نوشته ها انسجام ذهنی مطلوبی برای او فراهم می ساخت.یکی از نقاط قوت آقای احمدی نژاد،سخنوری و قابلیت جذب مخاطب و تن صدای به نسبت خوب اوست.انسجام فکری به وجود آمده به همراه فن بیان و  زبان چهره او با لحن رسمی و جدی، همراه شد که تفاوتی چشمگیر با نوع ادبیات ساده این کاندیدای ریاست جمهوری داشت.

از لحاظ محتوایی بحث آقای احمدی نژاد به دو قسمت تقسیم می شد.فاز اول طرح از پیش طراحی شده نطق آقای

احمدی نژاد ،ایراد نقد به دولت گذشته در موضوع پرونده هسته ای بود.او انتقاد از آنچه که سازشکاری دولتهای سابق در موضوع هسته ای و قرارداد سعد آباد ، نشان می داد که دولت نهم، موضوع هسته ای را موفق ترین دستاورد خود می داند. فاز دوم سخنان آقای احمدی نژاد رویکردی ایجابی داشت.او لیستی از دستاوردهای دولت خود فراهم کرد. اشاره به پرتاب موشک امید و خوشحالی و افتخار سایر ملت های جهان از آن موضوع،ارائه آمارهایی ازافزایش تولیدمحصولات  پتروشیمی، سیمان، فولاد، آلومینیم،  تولید علم و مقالات تخصصی برای اثبات کارآمدی دولت نهم در حوزه اقتصاد، پاسخ احمدی نژاد به انتقادات 3 نامزد دیگر بود.نکته مهم دیگر در این فیلم تاکید بسیار واضح دکتر احمدی نژاد بر واژه ملت ایران بود.

هدف اصلی این فیلم معرفی آقای احمدی نژاد به عنوان ناجی و قهرمان هسته ایران به عنوان برگ برنده و ترسیم چهره ای روبه جلو از اقتصاد ایران بود.اما نکته مهم و شاید دردسر ساز، ارائه آمارهایی بود که شاید در مناظره ها مورد مناقشه رقبا قرار بگیرد.همانگونه که ممکن است انتساب پروژه های فولاد،سیمان،پتروشیمی ویا ماهواره امید صرفا  به دولت نهم مورد نقد رقیبان قرار گیرد.

ب)سخنان ضبط شده 30 دقیقه ای پخش شده از شبکه 1مهندس میر حسین موسوی:

دیدن تصویر وصدای یک سیاستمدار پس از 20 سال در تلویزیون به خودی خود موضوعی جالب است.حال این مساله را با ورود مجدد او به سیاست ترکیب کنید.نسل سوم انقلاب در این برنامه قرار بود برای اولین بار با آقای میرحسین موسوی دیدار کنند و قدیمی ترها او را به یاد بیاورند.پس باید تیم تبلیغاتی میر حسین تمهیدی جدی بیاندیشد.ورود آقای میر

حسین دارای ویژگی خاصی بود.او برخلاف انتظار، گروه مخاطب خود را در این نطق ،طبقات مدرن و متوسط شهری قرار نداد.دانشجویان رادیکال نیز خطاب او نبودند.بحثهای مربوط به آزادی مطبوعات،حقوق بشر،جامعه مدنی و ...برخلاف تصور پررنگ نشد.او سبد رای احمدی نژاد را هدف قرار داده بود.مهندس نقاش،با اتخاذ ادبیاتی ساده،همه فهم و صریح طبقات محروم و مستضعف را مخاطب خود قرار داد وکارگران وکشاورزان و مطالبات آنها را پررنگ کرد. او با این رویکرد اولین نطق خود در تلویزیون را که اولین حضورش بعد از 20 سال سکوت در رسانه ها بود، به " یک گفتار انتقادی صرف علیه دولت نهم در حوزه اقتصاد" تبدیل کرد. مشکلات چایکاران،باغداران پرتقال،خرما،کارگران ساوه و اراک همه وهمه از رویکرد از پیش طراحی شده مهندس حکایت می کرد.البته نطق موسوی با چاشنی سه خاطره جذاب از دهه شصت و دوره جنگ،حضرت امام(ره) همراه بود تا خاطره خوش مخاطبان، به خصوص مخاطبان میانسال را نسبت به نخست وزیر سابق احیاء کند؛ موسوی همچنین ترجیح داد در نطق خویش، تشکر ویژه ای از هاشمی رفسنجانی رئیس دولت سازندگی و  سید محمدخاتمی رئیس دولت اصلاحات داشته باشد تا "معتدل بودن ، اصلاح طلب بودن و مورد حمایت هاشمی و خاتمی بودن" خود را نیز اثبات کند.اما گاهی شتابزدگی و لحن آغازین باعث افت نسبی برنامه می شد.اما با توجه به جذابیت موضوع و نوع انتقادات مطرح شده این امر پوشیده ماند.

اما تمرکز اصلی سخنان موسوی،انتقاد نسبت به سیاست واردات دولت احمدی نژاد بود.طراحان برنامه تبلیغاتی او می خواستند،مخاطبان بعد ازتماشای نطق موسوی به این نتیجه رسیدند که میرحسین موسوی معتقد است با توقف رویه اقتصادی دولت نهم، عمده مشکلات کشور حل می شود و با اجرایی شدن ایده بازگشت به قانون، اوضاع نابسامان اقتصاد و فرهنگ و ... سامان می یابد.

ج)فیلم مستند 30 دقیقه ای به کارگردانی جواد شمقدری پخش شده از شبکه 1:

فیلم انتخاباتی دکتر محمود احمدی نژاد، با نام "دولت یار" توسط جواد شمقدری، به مدت نیم ساعت از 21:45 روز جمعه هشتم خرداد پخش شد .این فیلم نیز در امتداد مضمونی فیلم اول طراحی شده بود و در واقع به ارائه شواهد عینی برای گفتمان دولت نهم می پرداخت.این فیلم تداعی کننده دو پیام اصلی بود.پیام اصلی اول ،حضور و نقش "مردم" فقیر و حاشیه نشین و مردمی بود که در سفرهای استانی به استقبال احمدی نژاد می آیند و خواسته ها و حاجات خود را مطرح می کنند و برای احمدی نژاد دعا می کنند یا صدقه می دهند، تاکیدکلی و یکپارچه و غیرقابل تجزیه  و طبقه بندی به "مردم" همواره یکی از اصول گفتمان احمدی نژاد است.این صحنه در استقبال سفرهای استانی تشدید می شد.تاکید بر سکانسهای مرتبط به پیرزن فقیر نشین که به  برکت احمدی نژاد صاحب خانه شده است و یا دو انگاره عاطفی چشمگیر حضور "کودکان یتیم و فقیر "در کنار احمدی نژاد در حین سخنرانی های استانی و مصاحبه تیم مستند ساز احمدی نژاد با این کودکان قبل و بعد از حضور رئیس جمهور با هدف پررنگ سازی این فضا در مخاطب انجام می شد.

در کنار تم اول ،مساله دومی که در این فیلم مورد تاکید بود ارائه چهره ای علمی،تکنولوژی محور و پیشرو از دکتر احمدی نژاد بود.تاکید بر صحنه های مربوط به حضور او در تاسیسات هسته ای،ارسال موشک و ماهواره امید و ....در این راستا طراحی شد.دو تم فرعی نیز در این فیلم وجود داشت،ابتدا تصویر چهره مدیر قاطع از او  که چالش های کلامی احمدی

 نژاد با مسئولان محلی و وزراء در جریان سفرهای استانی  ناخودآگاه این نکته را به مخاطب القاء می کرد که کاستی ها و مشکلات به بورکراسی تنبل و مدیران ناکارآمد می رسد و احمدی نژاد با قاطعیت در پی رفع و مقابله با آن است.تم فرعی دوم تلاش برای جذب طبقات متوسط مدرن شهری و ایرانیان خارج از کشور به احمدی نزاد است.البته تمرکز ویژه بر "زنان بدحجابی" بود که تحت تاثیر خدمات احمدی نژاد، گریه کرده یا منقلب شده بودند و یا رئیس جمهور را تشویق می کردند که مشخصا به منظور تلطیف و تعدیل چهره ای که مخالفان احمدی نژاد برای او ساخته اند ،بود.شاید اوج این امر مصاحبه با تنیسور زن ایرانی بود که به آقای احمدی نژاد دو راکت تنیس هدیه داده بود.اگرچه کوشیده شده بود این مستند خوب از کار درآید اما ضرباهنگ کند آن و قابل پیش بینی بودن محتوایش،آن را به صمیمیت مستند انتخابات قبلی آقای احمدی نژاد نرساند.

د)فیلم مستند 30 دقیقه ای به کارگردانی مجید مجیدی پخش شده از شبکه 1:

فیلم تبلیغاتی مهندس میرحسین موسوی که گروهی مستندساز به سرپرستی مجید مجیدی  آن را تهیه کرده بود و شب نهم خرداد از شبکه یک سیما پخش شد، دومین فیلم از مجموعه مستندهای نامزدهای دهم انتخابات ریاست جمهوری بود.این  فیلم نیز در امتداد مضمونی سخنرانی اول طراحی شده بود و در واقع به ارائه شواهد عینی برای شعار های مطرح در فیلم اول می پردازد.فیلم، شروعی جذاب و  احساسی داشت و شاید کمتر کسی فکر می کرد فیلم از عیادت میرحسین از  شاعر  انقلاب-احمد عزیزی- آغاز شود، شاعری که در بستر بیماری هم مچ بند سبزرنگی به دست داشت و  با انگشت، اشاره ای به آسمان می کرد.شاید این شروع تفاوت سبک فیلمسازی مجیدی نسبت به شمقدری را به رخ بکشد.

در فیلم میر حسین نیز دو موضوع اصلی دنبال میشد.موضوع اول تمرکز بر مشکلات مختلف جامعه ایرانی است.این مشکلات از خلال سفرهای انتخاباتی موسوی روایت می شود.سفرهایی که به ظرافت در آن به تنوع قومی وفرهنگی ایران اشاره می کند.شمال و مزارع چای،جنوب،اهواز و خرمشهر،آذربایجان و ... نمایش متنوعی به فیلم می دهند.در تمام این مناطق مشکلات به تصویر کشیده می شود و موسوی همدردانه می شود.تم دوم فیلم از اینجا شروع می شود.بازگشت به دهه 60 و نخست وزیر ساده و مردمی.یک پازل مفهومی در اینجا شکل می گیرد.نوعی مقایسه ناخودآگاه تداعی می شود.  فیلم از اتوبیوگرافی موسوی آغاز می شود، سپس به وقوع انقلاب اسلامی و طرز آشنایی میرحسین با بنیانگذار فقید جمهوری اسلامی و لذت "امام را میان مردم دیدن" اشاره می شود، نخست وزیری مهندس موسوی و صحنه هایی از جنگ تحمیلی و "جامعه ارزشی، معصوم و غیرسوداگر آن دوره" تاکید می شود و سپس بدون هیچ اشاره ای به وقایع دو دهه اخیر(دهه هفتاد و هشتاد شمسی) ناگهان به موضوع نامزدی مهندس موسوی پرداخته می شود.

شاید یکی از عاطفی ترین صحنه های فیلم ،تصویری آرشیوی مربوط به عکس های یادگاری دولت موسوی با حضور امام و

مقام معظم رهبری است.برای اعتماد سازی اقشار مذهبی دری یک فراز صحنه های پیاپی دیدار موسوی با مراجع و علما آورده می شود که با لطف او را می پذیرند.

مساله اصلی در این فیلم مجددا تمرکز بر اقشار مستضف وآرمانهای طبقاتی آنها وبی توجهی به طبقه متوسط شهری است.از سرمایه تصویری خاتمی جز یک صحنه کوتاه استفاده نمی شود.موسوی در دومین فرصت  تبلیغات صداوسیما خود علنا و رسما خود را "ادامه اصلاح طلبی و اصلاح طلبان " معرفی نمی کنددر فیلم موسوی، حتی از واژه هایی چون "اصلاح طلبی، دوم خرداد، خاتمی" و دیگر کلید واژه های دهه هفتاد و هشتاد شمسی نام هم برده نمی شود.

در آخر: